Warme zorg

Het zijn de kleine dingen in het leven die ons verdriet en onze zorgen even doen vergeten en ruimte maken voor geluk, liefde en hoop. Een glimlach, een complimentje, een fijn gesprek of een kleine attentie. Kleine momenten die een wereld van verschil maken.

In de zorg wordt de patiënt vaak gereduceerd tot een verzameling van bloedwaarden, radiologische beelden en klinische beschrijvingen. De vraag die je je kunt stellen is of naast de patiënt ook de mens achter de patiënt centraal staat. Een blijk van menselijkheid, een klein gebaar, net dat ietsje meer bieden dan de routinezorg, een vriendschappelijke benadering in plaats van klinische empathie maken vaak het verschil. Deze kleine, vriendelijke gebaren verrichten soms wonderen en kunnen de motivatie van de patiënt sterk beïnvloeden. Ze brengen vaak de twinkeling in de ogen terug.

Mangomoment

Vanuit dit gedachtegoed schreef Professor Kris Vanhaecht Mangomoment: Met een klein gebaar naar warmere zorg. Mangomomenten zijn kleine, onverwachte, verrassende, soms bijna niet waarneembare acties, attenties of gebaren tijdens de dagelijkse zorgverlening tussen patiënten, bewoners, familieleden en/of hulpverleners. Ze vergen nauwelijks tijd, middelen of energie en zorgen voor een positieve band tussen de betrokkenen. De verhalen in het boek inspireren mensen in de zoektocht naar een warmere zorg, meer veerkracht en positivisme.

Een voorbeeld van warme zorg lazen wij in het AD.  Een Braziliaanse verpleegster troostte een geïsoleerde corona patiënt met ‘de hand van God’: “Ze vulde twee vastgebonden wegwerphandschoenen met warm water, waardoor het leek alsof haar patiënt iemands hand vast hield.” Ook deze video van een verpleegster die tijdens haar nachtdienst ‘You are not alone’ zong voor patiënten delen wij graag als voorbeeld voor warme zorg.

Positieve heroriëntering

Een ander pleidooi voor warmere zorg vinden we van Nelle Becu, Lies Coppejans, Ciske Coudenys en Fieke Vanhauwaert. Zij ondersteunen gezinnen met kinderen in vastgelopen situaties en trainen en ondersteunen mensen en organisaties in het omgaan met conflicten en verontrusting binnen onderwijs en jeugdhulp. In het boek Positieve heroriëntering dat zij schreven,  wordt gepleit voor hulpverlening die nabij, gelijkwaardig, liefdevol en menselijk is. Terug naar de essentie.

​Door positieve heroriëntering ga je op zoek naar verbinding in vastgelopen situaties. Het verlangen van alle personen die geraakt zijn, staat hierbij centraal. Positieve heroriëntering is een manier van in het leven staan, een levenskunst. Anders leren kijken naar, spreken over en handelen in situaties die ons uitdagen. Als we anders leren kijken naar de situaties die ons uitdagen, kunnen we er anders in handelen. Zo kunnen we uit de vicieuze cirkel van problemen stappen en ons opnieuw vrijer voelen.

Een voorbeeld van het effect van deze andere benadering van hulpverlening is de reactie van een moeder die een spiegel voorgehouden kreeg van een hulpverlener: "Hoe hard de confrontatie ook kan zijn met je eigen valkuilen, beperkingen, mechanismen en fouten, toch voelden we ons niet veroordeeld, en was de spiegel die we voor ons kregen er één zonder waardeoordelen. We werden als mens door een mens benaderd. Dat haalt veel barrières neer.”

Dit spiegelen vertrekt niet vanuit een oordeel, maar vanuit wat je als hulpverlener ziet, en vanuit wat je raakt. Het lijkt alsof het een beetje afgeleerd wordt om ‘mens’ te zijn in een hulpverleningsrol door de verwachtingen over professionaliteit. Daarom voeren de schrijvers een pleidooi om van mens tot mens te spreken met de ander en in een authentieke ontmoeting te gaan. Een procesbegeleider omschrijft het werken vanuit positieve heroriëntering als volgt:

“Ik heb geleerd dat ik mijn gevoel mag volgen, gebruiken, benoemen in begeleidingen. Dit is iets dat ik niet leerde in de opleiding psychologie. Het is nabij zijn, in tegenstelling tot het voldoende afstand nemen dat ons werd aangeleerd. Het is je laten raken in je hart en niet zelf met de oplossing komen.”

Therapeuten verhalen

Ook in de psychotherapie is ‘voelen’ een belangrijke kwaliteit en kan nabijheid zorgen voor een positieve ervaring tussen therapeut en client: “De therapeut is geëngageerd om zich in te leven in het lijden van de cliënt en tracht te begrijpen wat het worstelen met het leven voor de cliënt betekent. De therapeut laat zijn expliciet denken even los om zo goed mogelijk aan te sluiten bij de vaak verwarrende complexiteiten die de cliënt ervaart. Op zo’n moment staat niet de wetenschappelijke kennis van de therapeut centraal, maar wel diens mens-zijn. Het impliciet begrijpen van de therapeut – het hoeft niet noodzakelijk verwoord te worden – is troostend voor de cliënt en wordt vaak aangevoeld als ‘ik sta niet alleen’.”

In Therapeuten verhalen omschrijven Peter Rober en Gert Storms belangrijke eigenschappen voor een therapeut als hoopvol, warm,  empathisch en emotioneel expressief. Om zich in het vuur van de sessie goed af te stemmen op de cliënt die voor hem zit, moet de therapeut over zelfkennis beschikken en voldoende introspectief zijn. In de wetenschappelijke literatuur heet dat self-awareness: De therapeut moet zich zoveel mogelijk bewust zijn van zichzelf, en hij moet niet enkel hypothesetoetsend werken maar ook intuïtief durven te handelen in het contact met de cliënt.

“Iedere therapeut kan wel met sommige cliënten werken, maar goede therapeuten kunnen met heel veel verschillende soorten cliënten werken, elk met hun specifieke bijzonderheden,” menen Rober en Storms. In het laatste hoofdstuk van Therapeuten verhalen reflecteren ze op de verhalen van de 17 therapeuten die allen een verhaal vertellen over zichzelf en hun beroep. Ze halen hierin een specifieke quote aan van rouwtherapeut Manu Keirse. Hij zegt kort en krachtig wat voor hem centraal staat in therapie: “… empathisch mee in de put gaan zitten, maar tegelijkertijd perspectief geven." Dit is voor ons waar ook warme zorg om draait. Nabijheid, empathie, menselijkheid, veerkracht en positivisme.