Autisme en thuisblijven

Sinds we thuiszitten, zien onze dagen er anders uit. De maatregelen worden verlengd en de scholen blijven dicht tot na de meivakantie. Van 28 maart t/m 4 april 2020 is het Autismeweek, daarom besteden we speciaal aandacht aan thuisblijven voor kinderen met autisme. Hoe houden we kinderen met autisme gemotiveerd in deze periode en hoe stel je een autismevriendelijk (thuis)lesrooster op? 

Motivatie

Normaal gesproken is de dag gevuld met veel verschillende gebeurtenissen. Opstaan, aankleden, we gaan naar school en werk waar we elke dag een min of meer gelijk programma volgen, we sporten, we zijn buiten, we winkelen.. We doen dingen die we leuk vinden en graag doen, maar ook dingen die we doen gewoon omdat het moet. Zoals tandenpoetsen. Waarom doen wij wat we doen? Waar halen we onze motivatie vandaan? De laatste weken zien de dagen er anders uit. Nu we thuiszitten, wordt er thuis gewerkt en thuis les gegeven. We kunnen niet zomaar de deur uit. Hoe blijven we nu gemotiveerd? En gebeurt dat bij kinderen met autisme op dezelfde manier?

In de zoektocht naar de drijfveren en impact van motivatie, maken we gebruik van de Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 2000), een motivatietheorie over groei en persoonlijkheids functioneren. Deze theorie stelt dat psychologische behoeftebevrediging de kern vormt van motivatie. Voor iedereen, ook mensen met autisme, geldt dat er sprake is van drie basisbehoeften. Dit is het ABC van de motivatietheorie: Autonomie, verBondenheid en Competentie.

A. De behoefte aan autonomie

De behoefte aan autonomie staat voor het ervaren van vrijheid en keuze bij het zelfstandig uitvoeren van een activiteit. Autonoom handelen betekent dat we personen met autisme hun leven zelf in handen geven. Dat we ze de vrijheid geven om zichzelf te mogen zijn en keuzes geven waarbinnen ze hun eigenheid laten openbloeien.

Dat betekent dat we aanpassingen doen en vaardigheden aanleren die ertoe bijdragen dat kinderen met autisme hun weg kunnen vinden in de ‘chaos’ van elke dag. Tijdens het thuiszitten helpt het daarom enorm bij kinderen met autisme als er structuur en duidelijkheid in de dag wordt gecreëerd.

B. De behoefte aan verbondenheid

De behoefte aan verbondenheid gaat over het ervaren van een relatie met anderen. Er bestaan verschillende soorten relaties (vriendschap, familie, leerkracht). Werken aan verbondenheid houdt in dat ouders/verzorgers oog hebben voor de specifieke noden van kinderen met autisme. Daarnaast bieden ze activiteiten aan die hen helpen groeien in hun sociale vaardigheden. Voor kinderen met autisme die nu thuisonderwijs krijgen, zal het daarom echt omschakelen zijn om van hun vertrouwde ouder/verzorger ook ineens les te krijgen.  

C. De behoefte aan competentie

Competentie is gericht op succeservaringen. Voor kinderen met autisme is dat anders. Zij voelen vaak het tegenovergestelde: door zoveel verschillende moeilijkheden in het uitvoeren van opdrachten bouwen ze meer faal- dan succeservaringen op.Daarom staat hier het principe van basisrust opnieuw centraal. Een uitdaging die te hoog lag voor de mogelijkheden, levert eerder stress op omdat de kans op mislukken zo groot is. Een uitdaging waarbij nauwelijks iets van de mogelijkheden moet worden ingezet, zal hen eerder vervelen omdat er niets aan is. Zorg daarom voor uitdagingen op maat.

• Wil je kinderen met autisme laten groeien en hen zo zelfstandig mogelijk laten functioneren? Zet dan maximaal in op de drie basisbehoeften autonomie, verbondenheid en competentie. Let goed op wat het kind met autisme nodig heeft en creëer vaardigheden die inzetbaar zijn in verschillende situaties die mensen met autisme tegenkomen in hun leven.

Hoe stel je een duidelijk, autismevriendelijk lesrooster op?

Leerlingen met autisme kunnen ook buiten de (thuis)klas in aanraking komen met situaties die niet autismevriendelijk zijn. Daarom is het belangrijk dat ze leren omgaan met onverwachte en stressvolle situaties. Vaardigheden aanleren is dus minstens zo belangrijk als de omgeving aanpassen.

Voor de (thuis)leerkracht:

• Geef elk vak in het lesrooster een bepaalde kleur. Die kleuren komen bijvoorbeeld met stickers terug op cursussen of handboeken. Zo is het voor de leerling duidelijk welk materiaal hij/zij wanneer nodig heeft.
• Maak met een plattegrond duidelijk waar er les wordt gegeven. Juist in huis, waar nu ook gewerkt wordt. Geef aan waar er wordt (samen)gewerkt, waar er kan worden teruggetrokken (slaapkamer of een andere plek in huis) en waar papa en/of mama nu aan he werk zijn.
• Kondig wijzigingen in het lesrooster op tijd aan. Licht de concrete veranderingen duidelijk toe én registreer ze in de weekagenda. Licht per dag toe wat er te gebeuren staat hoe de dag zal verlopen en wie, wat doet in huis. 

Voor de leerling:

• Leer het kind plannen aan de hand van de agenda. Neem ook het weekend hierin mee. Voor oudere leerlingen is een agenda op tablet of smartphone handig. Ook apps zoals Week planner for Kids, Autiplan of Doit bieden hulp.
• Leer het kind op regelmatige tijdstippen kijken naar de planning.
• Besef ook: het kind heeft inspraak in de dagplanning en leert keuzes maken. Zo krijgt hij/zij ook inzicht in de gevolgen van die keuzes.

Door het toepassen van bovenstaande tips bevorder je de zelfstandigheid van kinderen met autisme en bied je hen de nodige basisrust. Lukt het thuisonderwijs geven niet, wees niet te streng voor jezelf en je kind(eren) en laat het dan even rusten. Zorg dat het mentaal welbevinden van het kind altijd bovenaan staat!