De digitale versnelling in het onderwijs door de corona crisis

Een jaar afstandsonderwijs

De digitalisering van de samenleving is door de corona crisis sneller gegaan dan ooit tevoren. Thuis werken lijkt nu het nieuwe normaal en het onderwijs moest zelfs volledig digitaal plaatsvinden. Techniek­filosoof Peter-Paul Verbeek spreekt in het Parool over een ‘vierde revolutie’: “Eerst was er de industriële revolutie, toen massaproductie, gevolgd door het tijdperk van informatietechniek. In de vierde revolutie wordt de intelligentie van machines vermengd met die van mensen.” De coronacrisis versterkt en intensiveert dit proces en wordt door Verbeek beschouwd als een soort groot maatschappelijk experiment: “Neem [het] onderwijs: daar worden nieuwe digitale vormen ontzettend snel uitgewerkt. Dat levert voordelen op, maar we merken ook hoe belangrijk fysieke aanwezigheid is voor het contact tussen docent en leerling.”  

In deze blog staan we stil bij verschillende onderzoeken en rapporten over een jaar afstandsonderwijs. Belangrijke inzichten om te bepalen hoe de toekomst van blended onderwijs eruit zal (moeten) zien.  

 Zorgen over de kwaliteit en continuïteit van het onderwijs

In de publicatie De Staat van het Onderwijs 2021, een rapport over trends en ontwikkelingen in het onderwijsstelsel en binnen de onderwijssectoren, wordt gesproken van een ongekend tempo waarin digitale vormen van onderwijs geïntroduceerd zijn tijdens de corona crisis. De flexibiliteit, creativiteit en betrokkenheid van alle betrokkenen is volgens de Inspectie van het Onderwijs indrukwekkend. Alle inspanningen konden helaas niet wegnemen dat er aanhoudende zorg is over de kwaliteit en continuïteit van het onderwijs: “Leerlingen en studenten hebben tijdens de coronacrisis niet optimaal kunnen leren en zich niet optimaal kunnen ontwikkelen, ondanks de grote inspanningen, niet alleen in het onderwijs, maar vaak ook in de thuissituatie. De coronacrisis heeft gevolgen gehad voor het aanbod en de onderwijstijd, voor de ontwikkeling en de (gelijke) kansen van leerlingen, voor stages en voor het arbeidsmarktperspectief. Ook de druk op docenten en schoolleiders nam verder toe. Bestaande problemen in het onderwijs lijken te worden uitvergroot.”

De Inspectie van het Onderwijs spreekt over de volgende uitdagingen: “De coronacrisis zet een en ander op scherp. Studenten vinden onderwijs op afstand minder motiverend en uitdagend. Hun waardering voor het onderwijs en begeleiding is dan ook gedaald. Uitdagingen liggen er ook in het invullen van (alternatieven voor) praktische onderdelen, de realisatie van sociale binding, het ontwikkelen van een interactieve didactiek die past bij online onderwijs en het vormgeven van aangepaste fraudebestendige toetsing.”

Welzijn van studenten

Naast de zorgen over de kwaliteit en continuïteit van het onderwijs, is ook het welzijn van de studenten een belangrijk onderwerp om mee te nemen in de bepaling hoe het onderwijs van de toekomst vormgegeven moet worden. In het onderzoek ‘Ervaring studenten afstandsonderwijs’ van ResearchNed komt naar voren dat gebrek aan fysiek onderwijs ervoor zorgt dat veel studenten last hebben van eenzaamheid en motivatieproblemen: “Veel studenten kampen met sociaal-emotionele problemen. Ook hebben ze last van eenzaamheid en merken ze dat de kwaliteit van het onderwijs achteruit gaat. Bijna een derde van de studenten is ontevreden over het online onderwijs. Het gebrek aan sociale interactie met medestudenten is het grootste struikelblok.”

Ook Vice Nederland schreef over studenten en het studentenleven in de corona crisis. Uit hun peiling blijkt dat online studeren niet bevorderlijk is voor de productiviteit. Studenten missen sociaal contact met medestudenten en een goede studieplek. Ook blijkt dat studenten het financieel zwaar hebben omdat er minder uren gemaakt werden op werk en sommige studenten daarom meer lenen.

Geschikt digitaal onderwijs

Van de docenten werd ook erg veel gevraagd. Zij hebben hard gewerkt om met de (digitale) middelen die zij vanuit de instelling ter beschikking hadden geschikt onderwijs te bieden. Ixperium omschrijft dit als volgt in hun onderzoek naar de ervaringen van MBO-docenten met het afstandsonderwijs: “Zij hebben hierdoor noodgedwongen in hoog tempo nieuwe ict-vaardigheden verworven. Ook hebben ze ervaring opgedaan met nieuwe werkvormen, meer zicht gekregen op verschillen tussen studenten en duidelijkere beelden gekregen van hoe ze dit met ict kunnen oplossen. Deze ervaringen hebben bij een deel van de docenten de behoefte aan verdere professionalisering in leren en lesgeven met ict aangewakkerd. Dit is een belangrijke basis om op verder te bouwen. De uitdaging voor de komende tijd is om de ervaringen van de docenten met afstandsonderwijs en de professionaliseringsvraag aan te grijpen en vanuit de instellingen te ondersteunen. Dit kan een belangrijke impuls zijn voor het verduurzamen van de didactische inzet van ict in het onderwijs.”

Ook naar de ervaring van studenten met meest geschikte de vorm van digitaal onderwijs is onderzoek gedaan. Volgens ResearchNed zijn dit vooraf opgenomen videoclips of kennisclips. Ook vooraf opgenomen hoorcolleges, responsiecolleges, online individuele begeleiding, online groepsbijeenkomsten zonder docent en podcasts worden door ongeveer de helft van de ondervraagde studenten geschikt geacht.

Acco Inspiratie Event

We zitten momenteel midden in een transitie. Nu de basisscholen weer open zijn en het hoger onderwijs hopelijk binnenkort ook weer fysiek plaats gaat vinden, rijst de vraag: Wat zullen we blijvend anders (moeten) aanpakken, en waarom? Acco Learn organiseert 20 mei het digitale Inspiratie Event. We bespreken hier welke richting het hoger onderwijs inslaat na de digitale versnelling. Vanaf 11 uur kun je je laten inspireren door de inzichten van onder meer Pedro De Bruyckere, Jo Tondeur en Sarah Howard. Centraal staat de vraag: Hoe ziet future-proof, blended hoger onderwijs eruit en waarom moeten we hier samen voor gaan?

Meld je hier kosteloos aan voor dit event dat 20 mei vanaf 11 uur plaatsvindt!