In deze laatste blog van de reeks autisme Centraal gaan we dieper in op het thema functionaliteit. Acco publiceerde in 2018 het boek Autisme centraal, methodiek voor ouders en begeleiders van Kobe Vanroy. Hoewel de methodiek uit het boek geen kant-en-klaar actieplan is, biedt het boek wel een duidelijke houvast. De AutismeCentraalMethodiek wordt in het boek visueel voorgesteld door een controlepaneel dat helpt om jouw aanpak en visie te monitoren. Je kunt de thema’s van het controlepaneel eenvoudig onthouden aan de hand van de eerste zes letters van het alfabet. De eerste vijf thema’s hebben we inmiddels besproken in de voorgaande posts.
AUTISTISCH DENKEN
BASISRUST
CONCRETE COMMUNICATIE
DUBBELSPOOR
EIGENHEID
FUNCTIONALITEIT
In de reeks blogs ontdekten we wat autisme en autisch denken echt is en hadden we het over wat stress en rust kunnen betekenen voor iemand met autisme. Nadien gingen we op zoek naar autismevriendelijke taal en hoe we de wereld begrijpelijker kunnen maken door te zorgen voor aanpassingen op maat. In de blog over eigenheid werd het duidelijk waarom we beter vertrekken vanuit de persoon en niet vanuit de diagnose. In deze laatste blog uit de reeks staan we stil bij het helpen van mensen met autisme om sterk in het leven te staan.
Functionaliteit, stilstaan bij motivatie
Waarom doen mensen eigenlijk wat ze doen? Waar halen we onze motivatie vandaan? En gebeurt dat op dezelfde manier bij mensen met autisme? Om een weg te vinden in die zoektocht naar de drijfveren en impact van motivatie, maken we gebruik van de Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 2000), een motivatietheorie over groei en persoonlijkheidsfunctioneren. Die theorie stelt dat psychologische behoeftebevrediging de motor vormt van motivatie. Iedereen, ook mensen met autisme, heeft drie basisbehoeften. De behoefte aan Autonomie, verBondenheid en Competentie vormen het ABC van de motivatietheorie.
Autonomie
De behoefte aan autonomie verwijst naar het ervaren van vrijheid en keuze bij het zelfstandig uitvoeren van een activiteit. Autonoom handelen betekent dat we mensen met autisme hun leven zelf in handen geven. Dat we ze de vrijheid geven om zichzelf te mogen zijn en keuzes geven waarbinnen ze hun eigenheid kunnen laten openbloeien. Dat betekent niet dat we mensen met autisme aan hun lot overlaten. Het betekent dat we aanpassingen doen en vaardigheden leren die ertoe bijdragen dat mensen met autisme zelf hun weg vinden in de chaos van elke dag. En dat we mensen met autisme die het aankunnen, betrekken in keuzes.
Verbondenheid
De basisbehoefte verbondenheid gaat over het ervaren van een relatie met anderen. Er bestaan verschillende soorten relaties (vriend, familie, collega, medebewoner, partner) waarbij de sociale ongeschreven regels telkens verschillen en om verheldering vragen. Maar ook binnen de verschillende soorten relaties kan de behoefte aan verbondenheid betrekking hebben op zowel de kwaliteit (de diepgang) als de kwantiteit (de hoeveelheid).
Competentie
Competentie richt zich op de succeservaring bij het uitvoeren van activiteiten. Een gevoel van effectiviteit ervaren werkt niet enkel motiverend, maar doet ook gewoon deugd! Een succeservaring die bijdraagt aan de behoefte aan competentie, bereik je alleen wanneer de uitdaging op maat is. Denk even terug aan het principe van basisrust: een uitdaging die te hoog ligt voor je mogelijkheden, zal je eerder stress opleveren, en omgekeerd.
(GOEDBEDOELDE) BEHOEFTEFRUSTRATIE
Behoeften zijn niet statisch. Tot nu toe vertrokken we enkel vanuit de behoeften van mensen met autisme, maar de realiteit van het praktijkveld leert ons dat dit niet steeds haalbaar is en bijgevolg driedubbele denkvragen oplevert om de functionaliteit van doelen of aanpassingen in te schatten, namelijk: ‘Voor wie?’ ‘Wanneer?’ en ‘In welke context?’
Benieuwd naar het vervolg? Lees verder in Autisme centraal, methodiek voor ouders en begeleiders.
Over het boek
De AutismeCentraalMethodiek helpt je anders kijken naar het gedrag van mensen met autisme én naar je eigen begeleiding. Aan de hand van zes kernbegrippen – die je gemakkelijk kan onthouden als je de eerste zes letters van het alfabet kent – helpt de methodiek je om een autismevriendelijke school-, leefgroep-, thuis- of werkomgeving te creëren. Dit boek is geen wondermiddel dat alle moeilijkheden magisch uit de wereld zal helpen. Het is wel een duidelijk overzicht dat je doet inzien waar kansen liggen, telkens met oog en respect voor autistisch denken.